Pre nekoliko godina radila sam kao novinar za jedan internet portal i dobila sam zadatak da napišem tekst o Kruševcu. Odmah sam prizvala sećanja i prionula na posao. Nažalost, uređivačka politika je bila takva da je svaki lični doživljaj bio zabranjen i od nas su zahtevani članci koji iznose podatke i činjenice, a isključuju emocije, Kako god, tekst je moj, autorski, a ja jedva čekam da se ponovo vratim u Kruševac i sa vama podelim neku emotivniju, putopisniju i živopisniju priču iz grada u koji sam se zaljubila na prvi pogled.
Prema jednom narodnom predanju, Knez Lazar i Kneginja Milica zanoćili su na brdu iznad Zapadne Morave. Kneginji se te ne noći u snu javio Stefan Nemanja i rekao da baš na tom mesti gde spavaju izgrade novu prestonicu. Pojedini istoričari tvrde da je Knez Lazar tu podigao grad jer je hteo da se skloni sa puta Turcima koji su nadirali u tom pravcu.
Foto: Wikipedia
Bilo kako bilo, 1371. godine počinje gradnja nove prestonice, a 1387. godine, u povelji kojom potvrđuje ranije ustanovljene privilegije Dubrovčanima, Knez Lazar ovaj grad prvi put pominje kao svoju utvrđenu prestonicu.
Grad je ime dobio po krušcu, oblom rečnom kamenu od kojeg grad najvećim delom sazidan. Kada su ga 1454. godine Turci osvojili, nazvali su ga Aladža Hisar tj. Šareni grad, zbog različitosti boja kamena od kojeg je sagrađen.
Okružen Zapadnom Moravom sa severne, najšumovitijom balkanskom planinom Jastrebac sa južne strane, dok se prema njemu sa jugozapada spuštaju obronci Kopaonika i reka Rasina, Kruševac predstavlja simbol Lazarevog vremena, kosovskog boja i njenih junaka.
1389. godine, na Vidovdan, Knez Lazar je iz Kruševca poveo vojsku u boj na Kosovo. Nakon kosovskog boja gradom upravlja Kneginja Milica a kasnije njihov sin Despot Stefan koji će, u godinama koje slede, prestonicu preseliti u Beograd.
Kruševac može da se pohvali i sa osam manastira koji ga okružuju. Njih šest - Rudenica, Naupara, Ljubostinja, Drenča, Sveti Roman i Veluće, potiču iz kasnog srednjeg veka, dok su Manastir Pokrova Presvete Bogorodice i Mrzenica podignuti krajem XIX i početkom XX veka. U porti manstira Sveti Roman sahranjeno je srce ruskog plemića Nikolaja Nikolajeviča Rajevskog, koji je Tolstoju bio inspiracija za lik Vronskog u romanu „Ana Karenjina“.
U kompleksu, tj. arheološkom nalazištu „Lazarev grad“ mogu se videti ostaci srednjevekovnog grada. Od XIV veka do danas sačuvana je Donžon kula, visoka preko 18 metara koja je imala odbrambenu ulogu. Sazidana je od oblutaka a u zidovima postoji hodnik sa stepeništem pomoću kojeg se stizalo na bedeme.
Ipak, najlepša građevina iz tog vremena sačuvana do danas, jeste crkva Lazarica, biser i prototip moravske arhitekture, podignuta u čast rođenja prvog sina Kneza Lazara. Nedaleko od nje, nalazi se spomenik Knezu Lazaru, rađen po uzoru na njegov lik sa freske koja se nalazi u Manastiru Ravanica. Postavljen je 1971. godine u okviru manifestacije „Šest vekova Kruševca“.
U okviru kompleksa nalazi se Narodni muzej sa preko 22 000 umetničkih predmeta od kojih neki datiraju još iz praistorije. Akcenat je stavljen na srednji vek i vreme Lazareve vladavine, pa tako u muzeju možete videti i kopiju kneževe odežde ali i originalnu maketu Ivana Meštrovića „Vidovdanski Hram“, koji je trebao da bude podignut na mestu Kosovskog boja.
Foto: Tripadvisor
U centru grada, nalazi se Hram Svetog Đorđa izgrađen početkom XX veka, kao i Spomenik kosovskim junacima – simbol grada Kruševca. Spomenik je delo vajara Đorđa Jovanovića.
Gradska kuća, izgrađena pre prvog svetskog rata u duhu neoklasicizma, predstavlja jednu od najlepših građevina Kruševca. Posetioci mogu da vide Mozaik salu, ukrašenu sa nekoliko mozaika koji opisuju život moravske Srbije, inspirisanih narodnom poezijom, mitovima i folklorom.
Milić od Mačve, jedan od najvećih srpskih savremenih slikara, poklonio je gradu legat od preko 120 slika iz srpske istorije, kao i skulpturu „Majka Srbija i Majka Grčka“ i mural „Obretanje Lazarevo“. Stara zgrada žitnog mlina izabrana je za sedište legata koji odiše mistikom i bogatstvom kolorita ali ovaj slavni slikar nije doživeo da vidi postavku.
Stanovnike Kruševca nazivaju Čarapanima. Nadimak datira iz perioda I srpskog ustanka kada su ustanici izuli svoje opanke i bosi, u čarapama krenuli na Turke. Miodrag Petrović Čkalja, Taško Načić, Ljubinka Bobić, Dobrica Ćosić, Vojin Ćetković, Radmila Savićević, Radoš Bajić, Vlastimir Đuza Stojiljković, Dragiša Binić itd. samo su neki od poznatih Čarapana.
Ukoliko rešite da posetite Kruševac, gledajte da to bude u junu kada se odigravaju tradicionalne Vidovdanske svečanosti. Usput obiđite manastire i tvrđave Maglić i Koznik, Jastrebac, Kopaonik i Ribarsku banju, kuću Simića – jednu od najstarijih građevina Kruševca i obavezno probajte „Kneževu večeru.“ Bićete posluženi bungur čorbom od pšenice i raznih vrsta mesa uz koju se služi kiselo mleko. Potom sledi divljač i pita a sve to se zaliva crnim vinom „Car Lazar“.
Ovaj grad koji je spoj tradicionalnog i modernog, koji odiše srpskom istorijom i duhom predaka, neće vas ostaviti ravnodušnim.
Add comment
Comments